روستاي ماخونيك
جزء بخش مركزي شهرستان سربيشه و در فاصله 78 كيلومتري سربيشه و 143 كيلومتري شهر بييرجند قرار گرفته است . روستاي ماخونيك در سمت شرقي سربيشه و سمت جنوب شرقي بيرجند و در 60 درجه و 24 دقيقه طول شرقي و در 32 درجه و 27 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته است .

منطقه ماخونيك متشكل از 12 آبادي است كه روستاي ماخونيك بزرگترين آنها محسوب مي شود . اين روستا شامل : ماخونيك Maxonic ،كفاز Kefaz ، چاپنسر Japansar ، توتك Tutak ، سفال بند Sefalband ، سولابست Sulabest، لجونگ lejong ، ( سفلي و عليا ) ، كلاته بلوچ Kelate baluj ، دامدامه Damdame و ميش نو Misnow ، خارستو Xayestu و جلارو Jelaro مي باشد .

اهالي اين روستاها از نظر مذهب ، معيشت ، شيوه زندگي و اوضاع اجتماعي با يكديگر وجه اشتراك زيادي دارند ولي غالب اين روستاها اصل و نسب خود را از روستاي ماخونيك مي دانند .

وجه تسميه :

درباره وجه تسميه روستا چندين قول وجود دارد كه به شرح ذيل مي باشد :

الف ) گويند كه در گذشته عده اي مأموران دولتي به اين روستا آمده و اهالي به گرمي از آنها استقبال نكرده اند و با آنها برخورد سردي داشته اند و آنها اين نام را براي روستا انتخاب كرده اند ( يعني كساني كه در روابط با ديگران استانهاي سرد و بي روحي اند ) .

ب ) بعلت سردي و خنكي بيش از حد هوا ماخونيك گفته شده است .

ج ) بدليل وجود شكافي در كوه نزديك روستا به آنجا ماده ماخونيك گفته مي شده كه به مرور زمان به ماخونيك تغيير نام يافته است همچنين در برخي كتب درباره وجه تسميه روستا چنين آمده است .

الف : در برخي اسناد قديمي ( حجت ) كه تاريخ نگارش آنها به 300 سال قبل مي رسد نام روستا مادخنيك ذكر شده است كه مركب از دو جزء (( ماد )) و (( دخنيك )) مي باشد . ماد در زبان پهلوي و پارسي باستان به ماه تبديل شده كه يكي از معاني آن شهر و مملكت است و مجموعاً بنام شهر ماخونيك مي باشد .

ب : ماخونيك از سه جزء (( ما )) ،‌ (( خوني )) و (( ايك )) تشكيل شده كه خوني در عربي بمعني چشمه است و ماخونيك شايد بمعني چشمه ماد باشد .

ج : اهالي روستا (( ما )) را به معني بزرگ مي دانند و چون در بيرجند و اطراف آن روستاهاي ديگري بنام خونيك وجود دارد اين احتمال هست كه ماخونيك بمعني خونيك بزرگ باشد . شايد هم ماخونيك بمعني چشمه بزرگ باشد چرا كه در منطقه چشمه هاي فراواني وجود داشته است .

پيشنيه روستا :

درباره سابقه روستا هيچ سابقه تاريخي مكتوب وجود ندارد و فقط كلنل چارلز ادوار دبيت در كتاب سفرنامه خراسان و سيستان در دوره ناصرالدين شاه به توصيف منطقه ماخونيك پرداخته است .

بر طبق شواهد چنين بر مي آيد كه ساكنان روستا در ابتدا دامدار و عشاير بوده اند و در دوره هاي بعد در منطقه ماخونيك و بويژه در روستاي ماخونيك سكونت گزيده اند ، وجود سنگ نگاره اي در نزديكي قنات ماخونيك كه نقش هاي چوپاني و بسيار قديمي بر روي آن نقش بسته نيز گواهي بر قدمت سكونت در ماخونيك است .

از آثار تاريخي ماخونيك ميتوان به سنگ سياه (سنگ نگاره) ماخونيك ، بناي برج و قلعه ، برج گل انجير ، منزل سرگردوني ، نادر مرده را ميتوان ذكر كرد .

مذهب :

مذهب مردم منطقه ماخونيك سني و از نوع حنفي مي باشند . س

زبان :

زبان مردم روستا فارسي است كه با لهجه خاص محل تكلم مي كنند .

شغل :

شغلي اصلي مردم روستا دامداري است و در كنار آن به كشاورزي نيز مشغول اند . علاوه بر اين تعدادي از اهالي در معادن سنگ كار مي كنند . علاوه بر اين قاليبافي از عمده صنايع دستي روستا به شمار مي رود . علاوه بر اين در گذشته سفالگري نيز وجود داشته است .

كشاورزي :

امروز كشاورزي در روستا جزء مشاغل اصلي بحساب مي آيد . عمده محصولات كشاورزي منطقه شامل كاشت گندم ، سير ، جو ، شلغم ، چغندر و زردك است و بمقدار كم به كشت گوجه فرنگي ، پياز و زعفران ه مي پردازند . كشاورزي در منطقه بصورت خرده مالكي و سنتي صورت مي گيرد .

باغداري :

كاشت محصولات باغي در روستا چندان به چشم نمي خورد و فقط تعدادي درختان عناب ، توت ، انجير ، انار ، سيب ، انگور و بادام در كنار جويهاي آب و نزديكي استخر كاشت شده است .

دامداري :

در گذشته شغل اصلي مردم روستا دامداري و عشاير بوده اند . مالكيت بر دام بصورت چكنه اي و شتي است . عمده دام در منطقه بز و پس از آن ميش ، الاغ و پرورش مرغ و طيور مي باشد .

مشاغل سنتي :

مشاغل سنتي روستا شامل قاليبافي ، ريسندگي ، توبافي ( پارچه بافي ) ، سفالگري ، جاروبافي ، جوراب بافي است كه هنوز نيز كم و بيش وجود دارد .

امكانات روستا :

راه روستا در سالهاي اخير ايجاد و آسفالت گرديده است . علاوه بر اين روستا داراي آب شرب ، برق ، خانه بهداشت ، مدرسه ابتدايي ، مكتب خانه ، حمام و چندين مغازه از جمله خوار و بار فروشي ، قصابي ، نانوايي ، تعميرگاه موتور ، جوشكاري مي باشد .

مسكن :

يكي از عمده نشانه هاي فرهنگي روستاي ماخونيك مسكن است كه در نوع خود جالب و قابل توجه است . بافت مسكوني روستا در دامنه تپه و خانه ها بطور فشرده بهم و در گودي زمين ساخته شده اند . كف خانه حدود يك متر از سطح زمين پائين تر است و داراي يك درب كوتاه كه توسط يك تكه چوب بر آن نهاده شده است . براي رفتن به داخل خانه بايد دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه كرد . اغلب يكي دو پله درگاهي را به كف خانه متصل مي كند . از يك خانه چندين استفاده مي شود . يك خانه هم اتاق نشينمن و هم اتاق خواب ، پذيرايي ، آشپزخانه و انباري نيز محسوب مي شود. هر خانه داراي فضاهايي همچون كنديك Kandik ( مخزن نگهداري گندم و جو ) ، كرشك Koresk ( اجاق گلي براي طبخ غذا ) ، طاق و طاقچه است .

بايد دانست عمده مصالح به كار رفته در مسكن روستا شامل سنگ ، چوب و هيزم است .

علاوه بر مسكن از جاذبه هاي فرهنگي ديگري همچون مراسم عروسي و نامزدي ، مراسم ماه رمضان و عيدفطر و عيد قربان ، مراسم باران خواهي و همچنين خوراك و غذاهاي سنتي و پوشاك محلي سمنطقه ميتوان اشاره كرد .