موقعيت مكاني
اين بقعه در خيابان فهادان،محله فهادان،جنب بقعه حسن فهادان واقع شده است.

منابع تاريخي
بنايي كه تحت عنوان بقعه شيخ احمد فهادان مشهور ست ، بقاياي خانقاه ومسجد وبقعه اي است از آن شيخ احمد اسفنجردي ، شيخ فخرالدين احمد وبرادرش محمد از مردم اسفنجرد(منطقه اسفنجرد روستايي بوده ميان عز آباد رستاق و نزديك مجومرد كه بعدها تخريب شده است) ومشغول به پيشۀ شومالي(=اهار زدن پارچه شعر بافي) بوده اند كه به علت ظلم وستم عامل آن آبادي از موطن خود هجرت كرده وبه يزد آمده درمحله اي كه فهادان نام داشت سكني گزيدند . اين دو برادر از عرفا مورد احترام بسيار مردم بوده اند ودركتب تاريخ يزد كراماتي چند به فخرالدين احمد نسبت داده شده است .

وفات شيخ احمد را در سال 727 و وفات برادرش را در سال 735 نوشته اند . هر دو برادر در گنبد خانه اي دفن شدند كه امروزه به نام بقعه شيخ احمد شهرت دارد ومجموعه اي بوده است ازخانقاه ومسجد جنب آن ، كه همه ويران شده است .

در تواريخ يزد نوشته اند كه مبارزالدين محمد بن مظفر ساباط وعمارتي از آجر پخته و كاشي تراشيده درمقبره درسال 750 ساخت. جمعي ديگر نيز درين مقبره دفن شده بودند مانند مولانا محمود واعظ متوفي در 798 كه از فضلاي عصر بود و پسرش مولانا امام الدين واعظ( كه درتاريخ كمال الدين آمده ) صورت قبور متعددي هم اكنون از زير ويرانه هاي آنجا درآمده است .مؤلف تاريخ جديد يزد وبه نقل ازو جامع مفيدي گويد:" كه شاه شجاع آسياي ابرند آباد را برآن بقعه وقف كرده وخانقاهي بردر مزار ساخته بود و هر روز در آن خانقاه آش مي پختند و به فقرا مي دادند".

كاشي محراب بقعه طبق نوشتۀ تاريخ يزد به دستور اميرمعين الدين اشرف نصب شد وجزيي از آن هم اكنون باقي است .

نكته اشتباهي هم در آتشكدۀ يزدان آمده و معلوم نيست از كجا نقل شده و آن اين است كه گويد شيخ احمد در مزار شيخ الاسلام اعظم دفن وبقعه به نام شيخ احمد خوانده شد.

به مطلب ديگري كه بايد اشاره كرد اين است كه خرابه هايي كه متصل به بقعه شيخ ديده مي شود آثار مسجدي است كه به مسجد خضر شهرت داشته وهنوز به همين نام مشهور ست . درجامع الخيرات مسطور ست كه ازبناهاي سيد ركن الدين بوده است.

مشخصات
درسالهاي گذشته پوشش داخلي ديوارهاي بقعه ازگچ وداراي تزئيناتي ازلاجورد باكتيبه اي ازاسماء خدا وآيات قرآني به خط كوفي بوده است بقعه داراي گنبد آجري با رگه هاي كاشي مربع شكل كه برسر آن مناره مانندي هم ساخته اند.

بقعه شيخ اخمد فهادان داراي يك درب ورودي مي باشد و راهرو كه مسقف به تاق ضربي با پوشش كاه گلي مي باشد ، ما را به داخل بقعه هدايت مي كند .

بقعۀ گلين شيخ احمد متأسفانه اكنون براثر گذشت زمان ، كهنگي و فرسودگي، قسمت اعظم گچبريها وكتيبه هاي ازشمندش ازبين رفته است . درحال حاضر از اين بناي ارزشمند تاريخي جز گنبد گلين وبقاياي اندكي از آن همه زيبايي وعظمت گچبريهاي عهد ايلخاني چيزي ديده نمي شود. درقسمت فوقاني ديوار چهارپتكانه قرارگرفته كه اندك چيزي ازگچبريهاي زيبا آن باقي مانده است ، جنب پتكانه طاق نما وسه پنجره كوچك چوبي نصب شده است . دركمربند گنبد چهارنورگير كوچك تعبيه شده است همچنين در وسط آهيانه گنبد آثار اندكي ازشمسه ديده مي شود .درضلع جنوبي، محراب مزين به مقرنس گچبري شده قرار گرفته است كه اين قسمت چون ساير قسمتهاي بقعه بيشتر آن براثر قدمت زياد وفرسودگي وعدم رسيدگي به آن ازبين رفته و زيبايي اوليه خود را ازدست داده است . يك نورگير درقسمت فوقاني ضلع غربي ديوار نصب شده است و نيز درضلع شمالي يك صفه با قوس جناقي ديده مي شود . راهرو جنب گنبد خانه مسقف به تاق ضربي وچهار پركه درآن محراب گچي ساده تعبيه شده. كف بقعه با آجر پوشيده است . پوشش داخلي بقعه و پشت بام ونماي خارجي بقعه كاه گلي است . گنبد بزرگ بقعه ،زيبايي خاصي به بنا بخشيده است .احتمال مي رود اين نوع گنبد كه بسيار شبيه به گنبدهاي پيرانگاههاي زرتشتي باشد حاكي ازآن است كه بقعه مذكور مزار پيروعارفي مي باشد نه مزار يك امامزاده اين نوع گنبد نظير ديگري ندارد . سطح زير گنبد به اندازۀ 7×5/8 وكلفتي پي آن 45/1 متراست .

كتيبه هاي تاريخي
آثارموجود دربقعه شيخ احمد فهادان عبارت از :

1ـ محرابش كاشيهاي معرق واميرمعين الدين الدين اشرف باني آن بوده است . برين محراب سورۀ اخلاص و آيه 79 سورۀ الاسراء كتيبه شده بود وهنوز مقداري از آن باقي است بدين صورت :

حاشيه (به خط نسخ )

(( اقم الصلوة لد لوك الش .... ( ريخته ) يبعثك ربك مقاماً محموداً ( الاسراء 79)

متن ( نسخ )
..... يولد ولم يكن له كفوراً احد . والحمد .....( ريخته )الصلوة علي.....( ريخته ) في 771

2ـ سنگ قبر شيخ احمد فهادان حدود 85 سال قبل به (( دوازده امام )) منتقل ودر آنجا نصب شده است ضمنا گفتني است سنگ قبري كه چند تكه شده و قسمتي از آن باقي است به مسجئ جامع منتقل شده كه اين سنگ قبر از آن تقي الدين حسن اسفنجردي بوده است كه سال وفات و نسب وي با شيخ احمد معلوم نيست.