لیدوما یک محوطهٔ باستانی است که در شهرستان ممسنی در استان فارس قرار دارد. لیدوما همچنین نام یکی از شهرهایی است که در نوشتههای هخامنشی از آن نام برده شدهاست و در راه شاهی بین تخت جمشید و شوش قرار داشته است.
قيصيريه لار - لارستان قيصريهواژه قيصريه از كلمه لاتيني "كايسارئا" به معني بازار شاهي مشتق شده است. در بعضي از منابع اشاره شده كه واژه قيصريه با كلمه "قيصر" يا "سزار" مربوط بوده است. در ايران به فضايي قيصريه گفته ميشد كه از لحاظ خصوصيات معماري به يك راسته فرعي، دالان يا تيمچه و در موارد معدودي به يك سرا شبيه بود، اما از لحاظ كاركردي غالبا به عرضه كالاهاي لوكس و گرانبها، به ويژه انواع منسوجات
تيمچهواژه "تيم" به معني كاروانسرا بوده است، چنان كه ناصرخسرو در سفرنامه خود از اين واژه استفاده كرده است و تيمچه به معني تيم كوچك يا كاروانسراي كوچك بوده است. اما در دوره معاصر به كاروانسراها يا سراهاي كوچك و سرپوشيده، تيمچه ميگويند، مانند تيمچه امين الدوله در كاشان. اين خصوصيت كالبدي تيمچهها، يعني سرپوشيده بودن آنها، فضاي مناسبي براي عرضه كالاهاي گرانبها مانند فرش، دور از آسيب باد و ب
كاروانسرا (سرا) كاروانسراها را ميتوان مهمترين فضاي معماري طراحي شده در بازارها و تقريبا همانند پاساژهاي امروزي دانست. احتمالا يكي ازعلل پيدايش كاروانسراها، محدود بودن طول راستههاي بازار بوده، همانگونه كه امروزه اگر يك خيابان تجاري بسيار پر رونق شود به گونه اي كه تمام دكانهاي واقع در امتداد آن، پاسخ گوي نياز موجود به فضاهاي تجاري نباشد، به تدريج پاساژهايي در پشت دكانها ساخته
جلوخانجلوخان به عنوان يك فضاي شهري، عبارت از فضايي ارتباطي به شكل يك ميدانچه است كه از چهار يا سه طرف محصور و داراي فضاي ساخته شده اي است كه به عنوان يك فضاي ورودي، مكث و تجمع مورد استفاده قرار ميگرفت.
عناصر و فضاهاي معماري بازار حجره (دكان) حجره يا دكان را ميتوان ساده ترين و كوچكترين، اما مهمترين عنصر و فضاي بازار دانست. مساحت حجرهها بسيار متفاوت و به طور متوسط از
ميداندر كنار يا امتداد بعضي از بازارهاي مهم در شهرهاي بزرگ، يك ميدان شهري يا ناحيه اي وجود داشت، زيرا بازار مهمترين معبر شهر بود و در بيشتر موارد با يك ميدان شهري مرتبط بود. بازار بزرگ اصفهان با دو ميدان: سبزه ميدان (ميدان كهنه) و ميدان امام (نقش جهان) مرتبط است. در كنار قسمتي از بازار كرمان، ميدان گنجعلي خان قرار دارد. سبزه ميدان در كنار بخشي از بازار تهران بوده و هنوز هم قسمتي از فضاي آن باقي ما
چهارسومحل تقاطع دو راسته اصلي و مهم بازار را چهارسو مينامند. در بعضي از موارد در محل برخورد دو راسته طراحي شده بازار، غالبا فضايي به صورت چهارسو ميساختند كه به سبب موقعيت ارتباطي آن ارزشمند به شمار ميآمد. چهار سوي بازار اصفهان، بازار لار، بازار تهران، بازار كرمان و چهارسوي بازار بخارا از نمونههاي خوب باقيمانده، به شمار ميآيند. در برخي از دورههاي تاريخي به پيروي
دالاندالان يك فضاي ارتباطي است كه غالبا در فضاهاي معماري و به شكل خطي نقش رابط بين فضاي بيروني با فضاي دروني ساختمان، يا تنها بين فضاهاي دروني بنا را دارد. در بازارهاي بزرگ نيز، دالان يك فضاي ارتباطي است و غالبا به صورت كوچه يا راسته اي كوچك و فرعي است كه از يك سو به راسته اي ديگر و از سوي ديگر به يك كاروانسرا مربوط است و معمولا در دو سوي آن تعدادي حجره و دكان وجود دارد. در بازار تهران شمار زيادي
راسته فرعي بازارهاي شهرهاي بسيار كوچك تنها يك راسته اصلي داشت، اما در شهرهاي متوسط و بزرگ، علاوه بر راسته اصلي، تعدادي راسته فرعي به صورت موازي يا عمود بر راسته اصلي پديد ميآمد.
عناصر و فضاهاي شهري و ارتباطي
راسته اصلياز آن جا كه بازارهاي اصلي ايران غالبا به شكل خطي و در امتداد مهمترين معبر شهري شكل ميگرفته است، مهم ترين بخش و عنصر اصلي يك بازار، راسته اصلي آن است. يك راسته بازار در ساده ترين شكل با دكانهاي واقع در دو سوي آن شكل ميگرفت.
در امتداد يك راسته اصلي، اصناف گوناگوني مستقر ميشدند، به اين ترتيب كه هر صنف در بخشي از راسته اصلي جا ميگ
واژه بازار بسيار كهن است و به معني محل خريد و فروش و عرضه كالاست. بازار در فارسي ميانه به صورت "وازار" و با تركيبهايي مانند وازارگ (بازاري) و وازارگان (بازرگان) به كار ميرفته؛ و در پارتي به صورت "واژار" مورد استفاده قرار گرفته است. اين واژه ايراني به زبان برخي از سرزمينهايي كه با ايران تبادلات بازرگاني داشتند، مانند سرزمينهاي عربي، تركي، عثماني و برخي از كشورهاي اروپايي، را